- Artysta: 1 2
- Bóg: 1
- Czas: 1
- Historia: 1
- Koń: 1
- Muzyka: 1 2 3
- Obraz świata: 1
- Ogień: 1
- Ojczyzna: 1
- Pożar: 1
- Przemiana: 1
- Przemoc: 1
- Sąd: 1
- Sąd Ostateczny: 1
- Sztuka: 1
- Śmierć: 1
- Warszawa: 1
- Żołnierz: 1
Cyprian Kamil NorwidFortepian Chopina
La musique est une chose étrange!
[1]
Byron
L'art?… c'est l'art — et puis, voilà tout.
[2]
Béranger
I
1
ŚmierćByłem u Ciebie w te dni przedostatnie
Niedocieczonego wątku — —
— Pełne jak mit,
Blade jak świt,
5— Gdy życia koniec szepce do początku:
„Nie stargam cię ja — nie! — Ja, u-wydatnię!…”
II
Gdy podobniałeś — co chwila, co chwila —
Do upuszczonej przez Orfeja liry,
10W której się rzutu-moc z pieśnią przesila,
I rozmawiają z sobą struny cztéry,
Trącając się,
Po dwie — po dwie —
I szemrząc z cicha:
15„Zacząłże on
Uderzać w ton?…
Czy taki Mistrz!… że gra… choć odpycha?…”
III
Byłem u Ciebie w te dni, Fryderyku!
Którego ręka… dla swojej białości
20Alabastrowej — i wzięcia — i szyku —
I chwiejnych dotknięć jak strusiowe pióro —
Mieszała mi się w oczach z klawiaturą
Z słoniowej kości…
I byłeś jako owa postać, którą
25Z marmurów łona,
Niźli je kuto,
Odejma dłuto
Geniuszu, wiecznego Pigmaliona
[3]!
IV
30
Choć inaczej się echa ustroją,
Niż gdy błogosławiłeś sam ręką Swoją
Wszelkiemu akordowi —
A w tem, coś grał, taka była prostota
35Doskonałości Peryklejskiéj
[4],
Jakby starożytna która Cnota,
W dom modrzewiowy wiejski
Wchodząc, rzekła do siebie:
„Odrodziłam się w Niebie,
40
I stały mi się arfą[5] — wrota,
Wstęgą — ścieżka…
Hostię — przez blade widzę zboże…
V
45
Wszechdoskonałości dziejów
Wzięta, tęczą zachwytu — —
Polska — przemienionych kołodziejów!
Taż sama, zgoła,
50Złoto-pszczoła!…
(Poznałciże bym ją na krańcach bytu!…)
VI
MuzykaI — oto — pieśń skończyłeś — i już więcéj
Nie oglądam Cię — jedno — słyszę:
Coś?… jakby spór dziecięcy — —
55— A to jeszcze kłócą się klawisze
O niedośpiewaną chęć:
I trącając się z cicha
Po ośm — po pięć —
Szemrzą: „Począłże grać? Czy nas odpycha??…”
VII
60
SztukaO Ty, co jesteś Miłości-profilem.
Któremu na imię Dopełnienie;
To — co w Sztuce mianują Stylem,
Iż przenika pieśń, kształci kamienie…
O! Ty — co się w Dziejach zowiesz Erą,
65Gdzie zaś ani historii zenit jest,
Zwiesz się razem: Duchem i Literą
O! Ty — Doskonałe-wypełnienie,
Jakikolwiek jest Twój, i gdzie?… znak…
70Czy w
Fidiaszu,
Dawidzie[9], czy w
Szopenie, —
Czy w
Eschylesowej scenie
[10].
Zawsze — zemści się na tobie: BRAK!
Dopełnienie?… go boli!…
75On — rozpoczynać woli
I woli wyrzucać wciąż przed się — zadatek.
— Kłos?… gdy dojrzał, jak złoty kometa,
Ledwo że go wiew ruszy,
Deszcz pszenicznych ziarn prószy,
80Sama go doskonałość rozmieta…
VIII
WarszawaOto — patrz, Fryderyku! To Warszawa:
Pod rozpłomienioną gwiazdą
Dziwnie jaskrawa — —
— Patrz, organy u Fary
[11]; patrz! Twoje gniazdo:
Owdzie patrycjalne domy stare
Jak Pospolita-rzecz,
Bruki placów głuche i szare
I Zygmuntowy w chmurze miecz.
IX
90Kaukaskie się konie rwą
Jak przed burzą jaskółki,
Wyśmigając przed pułki
Po sto — po sto — —
95Zapłonął znowu — — i oto pod ścianę
Widzę czoła ożałobionych wdów
Kolbami pchane — —
I znów widzę, acz dymem oślepian,
Jak przez ganku kolumny
100Sprzęt podobny do trumny
Wydźwigają… runął… runął… — Twój fortepian!
X
Ten!… co Polskę głosił, od zenitu
Wszechdoskonałości Dziejów
Wziętą, hymnem zachwytu,
105Polskę — przemienionych kołodziejów;
Ten sam — runął — na bruki z granitu!
— I oto: jak zacna myśl człowieka,
Poterany jest gniewami ludzi,
Lub jak — od wieka
110
Wieków — wszystko, co zbudzi!
I — oto — jak ciało Orfeja,
Tysiąc Pasyj rozdziera go w części
[12],
A każda wyje: „Nie ja!…”
„Nie ja!” — zębami chrzęści.
*
115
Nawołując: „Ciesz się, późny wnuku!
Jękły — głuche kamienie:
Ideał — sięgnął bruku — —”.
