Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Zygmunt Krasiński, Agaj-Han

Pobieranie e-booka

Wybierz wersję dla siebie:

.pdf

Jeśli planujesz wydruk albo lekturę na urządzeniu mobilnym bez dodatkowych aplikacji.

.epub

Uniwersalny format e-booków, obsługiwany przez większość czytników sprzętowych i aplikacji na urządzenia mobilne.

.mobi

Natywny format dla czytnika Amazon Kindle.

Choć tytułowa postać, tatarski chłopak, Agaj-Han, to „dziecię wyobraźni” autora, swoją romantyczną powieść historyczną Zygmunt Krasiński oparł na faktach z awanturniczych dziejów tzw. Dymitriad, w które poważnie był zaangażowany zarówno król polski, jak również kilka magnackich rodów Rzeczpospolitej, a wśród nich przede wszystkim Mniszchowie.

Na czołową postać zarówno „poematu polskiego” (tymi słowami określa Krasiński swoje dzieło) wysuwa się Maryna carowa. Rzeczywiście, czwarta córka ambitnego wojewody sandomierskiego, Jerzego Mniszcha, która miała służyć za rodzaj narzędzia polityki wschodniej króla oraz za zakładniczkę awansu społecznego swej rodziny, wyemancypowała się z tych ról — i to niewątpliwie wydobył autor Agaj-Hana.

Marianna Mniszchówna, na mocy kontraktu zawartego w 1604 r. między jej ojcem a Dymitrem Samozwańcem (rzekomo cudownie ocalałym synem Iwana IV Groźnego, ostatniego z dynastii Rurykowiczów), miała zostać żoną tego ostatniego w razie zdobycia przezeń tronu rosyjskiego; w zamian przyszły teść miał uzyskać milion złotych polskich, księstwo siewierskie i smoleńskie, zaś Maryna m.in. księstwa: pskowskie oraz nowogrodzkie. Kiedy 30 czerwca 1605 r. Dymitr Samozwaniec I objął władzę, Maryna wyruszyła do Moskwy w charakterze narzeczonej cara, uzyskawszy zgodę króla polskiego na małżeństwo i poślubiwszy Dymitra per procura 27 listopada 1605 r. w Krakowie w obecności m.in. króla Zygmunta III Wazy, królewicza Władysława Wazy i nuncjusza apostolskiego. Przybywszy do Moskwy, 18 maja 1606 r. Maryna została koronowana na carycę w Soborze Uspieńskim na Kremlu (pierwszy w historii Rosji przypadek koronacji kobiety), a następnie patriarcha moskiewski Ignacy udzielił Dymitrowi i Marynie ślubu w obrządku bizantyjskim (Dymitr uprzednio, przebywając w Polsce, przeszedł na katolicyzm). Panowanie tej pary trwało niewiele dłużej niż obrzędy weselne. Już 27 maja 1606 r. doszło do zamachu stanu, Dymitr Samozwaniec został zamordowany, jego ciało spalono, a prochy wystrzelono z armaty ustawionej pod Kremlem, carem został Wasyl IV Szujski, zaś Maryna wraz z ojcem przebywała uwięziona w Jarosławiu jako zakładniczka do 1608 r., kiedy to na mocy rozejmu między carem Rosji a królem Rzeczpospolitej Polskiej Mniszchowie odzyskali wolność i otrzymali prawo wyjazdu z Rosji. Jednakże wojewoda sandomierski postanowił nie wracać do kraju, lecz przyłączyć się do II Dymitriady, prowadzącej właśnie oblężenie Moskwy. Przekonał córkę, aby „rozpoznała swego męża” w Dymitrze Samozwańcu II (zw. Łżedymitrem a. łotrem tuszyńskim), co nastąpiło 20 września 1608 r. w obozie wojskowym w Tuszynie (następnie doszło do potajemnego ślubu Maryny i Dymitra w obecności bernardyna Antoniego Lubelczyka). W rewanżu Dymitr Samozwaniec II zobowiązał się wypłacić ojcu Maryny 300 tysięcy rubli i ofiarować 14 miast na pograniczu z Rzeczpospolitą. W 1610 Łżedymitr uciekł z obozu tuszyńskiego do Kaługi, nie potrafiąc zapanować nad zaciężną armią. Maryna przejęła kontrolę nad obozem, a wobec masowej dezercji udała się do obozu Jana Sapiehy. Po odbudowaniu przez Łżedymitra armii powróciła do męża i udała się z nim ponownie pod Moskwę. Jednocześnie wojska polskie, wykorzystując fakt podpisania przez cara Wasyla IV Szujskiego sojuszu ze Szwecją, będącą w stanie wojny z Polską, wkroczyły pod wodzą hetmana Żółkiewskiego do Rosji, zadając jej armii dotkliwą klęskę w bitwie pod Kłuszynem; bojarzy moskiewscy podpisali wówczas z hetmanem Żółkiewskim umowę, w zamian za pomoc wojsk polskich w wyparciu Samozwańca II spod Moskwy, zobowiązując się uznać królewicza Władysława Wazę za cara Rosji. Dymitr Samozwaniec II zbiegł do Kaługi nad Oką, gdzie 21 grudnia 1610 r. został zastrzelony w saniach przez Tatara Piotra Urusowa, który zemścił się za wcześniejsze uwięzienie i biczowanie. Maryna znalazła się w nader trudnej sytuacji: utraciła kontrolę nad armią II Dymitriady, nie chciała jednak iść na ustępstwa wobec króla polskiego i wracać do Rzeczypospolitej, postanowiła walczyć o władzę dla siebie. W 1611 r. urodziła syna, Iwana Dymitrowicza, i związała się z atamanem Kozaków dońskich, Iwanem Zaruckim. Z nowym mężem stworzyła państwo kozackie w rejonie południowego dorzecza Wołgi, ze stolicą w Astrachaniu, skąd prowadziła wojnę przeciwko odradzającemu się Carstwu Rosyjskiemu. Dążyła do osadzenia swego syna na tronie Rosji. W 1613 roku sobór ziemski wybrał carem Michała I Romanowa oraz na mocy uchwały Marynie i jej synowi odmówił wszelkich praw do tronu. W maju 1614 r. w Astrachaniu wybuchł bunt wojska, Zarucki wraz z Maryną i Iwanem Dymitrowiczem musieli salwować się ucieczką, jednak zostali pojmani. Z rozkazu cara Michała I ataman kozacki został podczas publicznej egzekucji w Moskwie wbity na pal, trzyletni Iwan Dymitrowicz powieszony, a Maryna uwięziona w baszcie kremla w Kołomnie, gdzie zmarła wiosną 1615 r.

Z opowieści tej, spływającej krwią i pulsującej od zmieszanych żądz posiadania oraz władzy, Krasiński, zgodnie ze swym szczególnym uzdolnieniem, stworzył historiozoficzną gigantomachię, opowieść o zmaganiu się sił duchowych Zachodu i Wschodu (lustrzane odbicie tej wizji historycznej stanowiła wydana w tym czasie powieść Michaiła Zagoskina, koncentrująca się również wokół 1612 roku, pt. Jerzy Miłosławski). Krasiński pisał Agaj-Hana w cieniu klęski powstania listopadowego (od października 1831 do stycznia 1832 roku), przenosząc się w wyobraźni do „czasów, gdy moi przodkowie pustoszyli Moskwę, a Polka, która później miała zginąć w pustyniach azjatyckich, zasiadała na tronie carów” (jak donosił w liście do przyjaciela, Henry'ego Reeve'a). Zwracał też uwagę na nowatorstwo stylu i formy dzieła: istotnie, jest ono przede wszystkim łańcuchem nasyconych emocjonalnie i malarsko obrazów; i choć wówczas daleko było nawet do urodzin braci Lumière — fantazja o carowej Marynie Mniszchównie, dzielnym atamanie Zaruckim i szalonym z miłości Agaj-Hanie ma budowę filmową.

Spis treści:

    I
  1. II
  2. III
  3. IV
  4. V
  5. VI
  6. VII
  7. VIII
  8. IX
  9. X
  10. XI
  11. XII

Ta książka jest dostępna dla tysięcy dzieciaków dzięki darowiznom od osób takich jak Ty!

Dorzuć się!

O autorze

Zygmunt Krasiński
Karol Beyer, domena publiczna, Wikimedia Commons

Zygmunt Krasiński

Ur.
19 lutego 1812 w Paryż
Zm.
23 lutego 1859 w Paryż
Najważniejsze dzieła:
Irydion, Nie-Boska komedia, Psalmy przyszłości

Dramatopisarz, poeta i prozaik, przedstawiciel polskiego romantyzmu (jeden z tzw. trójcy wieszczów). Najwybitniejsze dzieło, Nie-Boską komedię, prozatorski dramat romantyczny o rewolucji, przedstawiający racje i winy obu walczących stron, opublikował mając zaledwie 23 lata (1835). Z czasem przeszedł na pozycje ultrakonserwatywne (por. Psalmy przyszłości publ. pod pseud. Spirydion Prawdzicki). Twórca radykalnej odmiany mesjanizmu polskiego.
Tytuł hrabiowski rodzina Krasińskiego uzyskała od Napoleona. Trzyletni Zygmunt pełnił funkcję adiutanta następcy tronu Cesarstwa Francji (swego rówieśnika) i na uroczystościach nosił stosowny do tej funkcji mundur.