Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Franciszek Karpiński, Pieśń o Narodzeniu Pańskim (Bóg się rodzi...)
 
  • 1.75×
  • 1.5×
  • 1.25×
  • 0.75×
  • 0.5×

Pobieranie e-booka

Wybierz wersję dla siebie:

.pdf

Jeśli planujesz wydruk albo lekturę na urządzeniu mobilnym bez dodatkowych aplikacji.

.epub

Uniwersalny format e-booków, obsługiwany przez większość czytników sprzętowych i aplikacji na urządzenia mobilne.

.mobi

Natywny format dla czytnika Amazon Kindle.

Pobieranie audiobooka

Wybierz wersję dla siebie:

.mp3

Uniwersalny format, obsługiwany przez wszystkie urządzenia.

OggVorbis

Otwarty format plików audio, oferujący wysokiej jakości nagranie.

Świąteczny super hit, czyli kolęda, której popularność w Polsce nie słabnie od ponad dwustu lat! Chyba każdy w Polsce zna melodię i co najmniej jedną zwrotkę tej przepięknej kolędy. Nie każdy jednak wie, że popularne Bóg się rodzi, czyli Pieśń o Narodzeniu Pańskim, to utwór autorstwa jednego z najwybitniejszych poetów i pisarzy polskiego oświecenia — Franciszka Karpińskiego. Kolęda, wchodząca w skład zbioru Pieśni Nabożne, została po raz pierwszy zaśpiewana w Starym Kościele Farnym w Białymstoku w 1792 roku. W kolejnych latach weszła do świątecznego repertuaru w całej Polsce i pozostała w nim po dziś dzień. W Pieśni o Narodzeniu Pańskim Franciszek Karpiński opisał narodziny Jezusa jako zdarzenie niezwykłe i niesamowite. Za jego przyczyną dzieją się rzeczy, jakich świat dotąd nie widział — cuda. Dotyczą one zarówno porządku naturalnego („ogień krzepnie, blask ciemnieje''), jak i porządku społecznego — ponieważ to ubogim przypada zaszczyt powitania Boga przed możnymi tego świata, a dary królów i ludzi prostych mają przed obliczem Najwyższego tę samą wartość („Bóstwo to razem zmieszało/ Z wieśniaczymi ofiarami''). Boskość sama w sobie została w Pieśni o Narodzeniu Pańskim przedstawiona jako tajemniczy, trudny do pojęcia, pełen sprzeczności fenomen, co oddane zostało z pomocą oksymoronów, najważniejszego środka poetyckiego w tym utworze. Bóg w wierszu Karpińskiego jest „nieskończony'', lecz zarazem „ma granice''. Jest „śmiertelny'', choć jest „Panem nad wiekami''. Poeta wyraża także zachwyt bożą dobrocią, miłością i poświęceniem. W strofie piątej zaś zwraca się do Stwórcy z prośbą o błogosławieństwo dla ojczyzny, co czyni z Pieśni o Narodzeniu Pańskim utwór narodowy. Zwrotka powstała w kontekście zaborów, ale jej uniwersalizm sprawia, że można ją interpretować, odnosząc do bieżącej sytuacji. Inspirowało to w kolejnych wiekach i okolicznościach historycznych do dopisywania kolejnych strof, nadających kolędzie aktualny charakter. Jedna z wersji powstała w Legionach Piłsudskiego, inna w 1918 roku, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, jeszcze inne w czasach II wojny światowej. Bóg się rodzi składa się oryginalnie z pięciu strof, z których każda ma osiem ośmiozgłoskowych wersów. Karpiński posłużył się rymami dokładnymi, żeńskimi, krzyżowymi. Język kolędy jest prosty i zrozumiały, ale jednocześnie autor używa przemyślanych zabiegów literackich, korzystając przede wszystkim z takich środków jak antytezy i oksymorony. Zastosowany ciąg oksymoronów znakomicie uwydatnia niezwykłość opisywanego zdarzenia. Rezultatem poetyckich zabiegów Karpińskiego jest spójność, z jaką utwór łączy potoczność z podniosłością. Franciszek Karpiński, urodzony w 1741 roku, uznawany jest za przedstawiciela nurtu sentymentalizmu (wyodrębnionego u schyłku oświecenia) w polskiej poezji. Jego liryka to przede wszystkim sielanki, poezja miłosna, utwory religijne i patriotyczne, a także dumy i elegie. Zadebiutował w 1780 r. zbiorem sielanek Zabawki wierszem i przykłady obyczajów, z których najsłynniejsza to Laura i Filon. Odświeżył i nadał nowy rys temu gatunkowi lirycznemu, uwydatniając jego melodyjny, muzyczny charakter i nasycając uczuciowością. Był autorem cyklu liryk miłosnych Do Justyny, w którym odnajdujemy wszystkie charakterystyczne dla nurtu wątki i cechy. Oprócz poezji Karpiński pisywał utwory sceniczne i publicystyczne oraz pamiętniki. Był autorem rozprawy teoretycznej O wymowie w prozie albo wierszu (1782), którą uznano później za manifest artystyczny sentymentalizmu. Wskazał w niej trzy źródła poezji sentymentalnej: pojęcie rzeczy (indywidualizm i waga doświadczenia), serce czułe (zwrócenie się ku naturze i uczuciom) oraz piękne wzory (odejście od wzorów antycznych i francuskich klasyków). Zajmował się także tłumaczeniami, przełożył na język polski m.in. Psalmy Dawidowe. Wcześniejszemu przekładowi autorstwa Jana Kochanowskiego zarzucał nadmiar nawiązań do mitologii i niewierność względem oryginału. Swoje tłumaczenie starał się uczynić klarownym i zrozumiałym. Karpiński, jak przystało na sentymentalistę, był zafascynowany kulturą ludową i nawiązywał do niej w swoich utworach. Zawierający Pieśń o Narodzeniu Pańskim zbiór liryków religijnych Pieśni Nabożne został wydany w klasztorze ojców Bazylianów w Supraślu wkrótce po pierwszym publicznym wykonaniu kolędy w 1792 roku. W skład zbiorku wchodzą także inne popularne do dziś kolędy i pieśni religijne: Bracia patrzcie jeno, Kiedy ranne wstają zorze, Wszystkie nasze dzienne sprawy. Inicjatorką powstania publikacji była księżna Izabela z Czartoryskich Lubomirska, mecenaska sztuki i jedna z najaktywniejszych na polu kultury i polityki kobiet swojej epoki. Bóg się rodzi śpiewano początkowo na różne melodie i nie wiadomo, kiedy dokładnie utrwaliła się dzisiejsza wersja kolędy, o rytmie poloneza. Jako jej autor bywa wskazywany Karol Kurpiński — warszawski kompozytor, dyrygent i działacz kulturalno-oświatowy (autor m.in. popularnej Warszawianki), w którego twórczości mieszają się elementy klasycystyczne i romantyczne. Inne źródła mówią, że melodia kolędy to nic innego, jak XVI-wieczny polonez koronacyjny królów polskich. Nie można także wykluczyć, że melodia ma rodowód ludowy. Tak czy inaczej, jest to jedna z najpiękniejszych, nietracących na popularności polskich kolęd. Nie sposób zliczyć wykonawców jej licznych wersji. Przeniknęła także do świata kultury cyfrowej: instrumentalna aranżacja kolędy pojawia się w dodatku do gry komputerowej Civilisation 5 o tytule Nowy Wspaniały Świat. Utwór towarzyszy grającym cywilizacją Polaków.

Ta książka jest dostępna dla tysięcy dzieciaków dzięki darowiznom od osób takich jak Ty!

Dorzuć się!

O autorze

Franciszek Karpiński
il. Franciszek Smuglewicz (1745–1807), domena publiczna

Franciszek Karpiński

Ur.
4 października 1741 r. w Hołoskowie
Zm.
16 września 1825 r. w Chorowszczyźnie
Najważniejsze dzieła:
sielanki: Laura i Filon, Do Justyny. Tęskność na wiosnę; pieśni religijne: Pieśń poranna (Kiedy ranne wstają zorze...), Pieśń wieczorna (Wszystkie nasze dzienne sprawy...), Pieśń o narodzeniu Pańskim (Bóg się rodzi, moc truchleje...); wiersze patriotyczne: Pieśń dziada sokalskiego, Żale Sarmaty nad grobem Zygmunta Augusta

Od 1750 r. przez osiem lat uczęszczał do kolegium jezuickiego w Stanisławowie. Następnie ukończył studia teologiczne na Akademii we Lwowie. Tam uzyskał tytuł doktora filozofii i nauk wyzwolonych. Później przez półtora roku szkolił się w Wiedniu, doskonalił tam znajomość języków obcych. Po otrzymaniu odpowiedniego wykształcenia rozpoczął pracę nauczycielską. Gdy miał 40 lat wydał pierwszy tomik wierszy Zabawki wierszem. W 1780 r. wyjechał do Warszawy, objął posadę sekretarza księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego i wydał trzy kolejne tomy wierszy. W 1793 r. osiedlił się w Kraśniku, a około 1818 r. kupił wieś Chorowszczyznę i tam spędził resztę życia. Był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

  • autor: Natalia Kur